دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 7 الفبای زیست فناوری
چه چیزی سبب می‌شود بعضی پوست تیره و بعضی پوست روشن داشته باشند؟ آیا می‌توان گیاهی تولید کرد که در تاریکی، نورانی شود؟ امروزه انسان با زیست فناوری توانسته است پاسخ بعضی از این پرسش‌ها را به دست آورد و در تلاش است تا با استفاده از آن، جانداران را تغییر دهد.
هر فردی بی‌نظیر است
جدولی مانند جدول ۱ رسم و مشخص کنید، هر مورد در چه تعدادی از دانش آموزان کلاس دیده می‌شود. می‌توانید ویژگی‌های دیگری را نیز در کلاس بررسی کنید. دانش آموزان کلاس چقدر با هم تفاوت و چقدر با یکدیگر شباهت دارند؟
فعالیت (صفحهٔ 56 کتاب درسی)
الف) سر انگشتان خود را به طور کامل با جوهر رنگ کنید؛ سپس روی کاغذ طوری فشار دهید تا نقش خط‌های آن روی کاغذ بیفتد. آیا نقش این خطوط در همهٔ انگشتان شما یکسان است؟ خیر – خط‌های انگشتان با هم متفاوت است.
آیا اثر انگشت همکلاسی‌های شما یکسان است یا با هم فرق می‌کند؟ یکسان نیست و در هر کدام متفاوت است.
ب) اثر انگشت اشاره دوقلوهای همسان را تهیه کنید. آیا اثر انگشت یکسانی دارند؟ خیر
پ) اثر انگشت در زندگی اجتماعی چه کاربردی دارد؟ 1- تشخیص هویت 2- انگشت نگاری 3- دارای دقت 100 درصدی در تعیین هویت است. 4- کاربرد امنیتی 5- ساعت‌های حضور و غیاب لمسی 6- ورود به سیستم بعضی از رایانه‌ها و تلفن همراه
به شکل ۱ نگاه کنید. نرمهٔ گوش شما به کدام یک از دو حالتی است که در این شکل می‌بینید؟
پیوسته یا آزاد بودن نرمهٔ گوش به دلیل وجود عامل مربوط به این صفت در یاخته‌های بدن ماست. پیوستگی یا آزاد بودن نرمهٔ گوش و همچنین صفاتی که در جدول ۱ دیدید، صفات ارثی نامیده می‌شوند؛ زیرا عامل ایجاد کنندهٔ این صفات از والدین به فرزندان و به عبارتی دیگر از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. به نظر شما این عامل چیست و در چه بخشی از یاخته قرار دارد؟
نگاهی دقیق به هسته یاخته
می‌دانید که یاخته، واحد تشکیل دهندهٔ پیکر همه جانداران و هسته یکی از بخش‌های یاخته است (شکل ۲). دانشمندان با آزمایش‌های فراوان پی برده‌اند که عامل تعیین کنندهٔ صفات، درون هستهٔ یاخته قرار دارد؛ اما چه ماده‌ای در هسته وجود دارد؟
از علوم هفتم به یاد دارید که یاخته از پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و لیپیدها ساخته شده است. مادهٔ دیگری نیز در یاخته هست که به آن دِنا (DNA) می‌گویند. دِنا درون هستهٔ یاخته قرار دارد.
دِنا در واقع دارای اطلاعات و دستورهایی برای تعیین و ایجاد صفات ارثی ما و همهٔ جانداران است. این اطلاعات در واحدهایی به نام ژن سازماندهی شده‌اند. ژن بخشی از دِنا و همان عامل تعیین کنندۀ صفات است که از یاخته‌ای به یاخته دیگر و نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. ژن‌ها شکل، رنگ و بسیاری دیگر از صفات جانداران را تعیین می‌کنند. بیشتر صفات ارثی، مانند رنگ چشم به دلیل وجود چند ژن است که با هم کار می‌کنند.
آیا می‌دانید؟
با توجه به اطلاعات به دست آمده دِنا را مانند نردبانی پیچ خورده نشان می‌دهند. در هر یاخته تقریباً دو متر دِنا وجود دارد. ضخامت ۲۵۰۰۰ رشتۀ دِنا که کنار هم قرار گرفته‌اند به اندازهٔ یک تار مو است.
دِنا درون یاخته، رشته‌هایی به نام فام‌تن (کروموزوم) می‌سازد. یاخته‌های هر جاندار تعداد مشخصی فام‌تن دارند؛ مثلا یاخته‌های بدن ما ۴۶ فام‌تن دارند.
گفت‌وگو کنید (صفحهٔ 58 کتاب درسی)
جدول مقابل، تعداد فام‌تن‌ها را در چند جاندار نشان می‌دهد. با توجه به اطلاعات جدول دربارهٔ درستی یا نادرستی این جمله گفت‌وگو کنید: تعداد فام‌تن‌ها به اندازهٔ پیکر جانداران بستگی دارد.
| جاندار | تعداد فام‌تن |
| انسان | 46 |
| مرغ و خروس | 78 |
| پروانه | 380 |
| برنج | 24 |
(نادرست) رابطه بین اندازه پیکر جاندار و تعداد کروموزوم وجود ندارد. زیرا بعضی از جانداران با جثه کوچک‌تر از انسان مثل مرغ و خروس کروموزم‌های بیشتری دارند و تعداد کروموزم‌ها در هر جانور همیشه معین و ثابت است.
فام‌تن‌ها در یاخته‌های در حال تقسیم و با استفاده از میکروسکوپ دیده می‌شوند.
گفت‌وگو کنید (صفحهٔ 58 کتاب درسی)
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 7 الفبای زیست فناوری
دانش آموزی می‌گوید از شباهت دو نفر می‌توانیم به شباهت ژن‌های آنها پی ببریم. نظر شما در این باره چیست؟ اگر این دو نفر رابطه فرزند و والدینی داشته باشند شباهت‌های ژنتیکی زیادی دارند، زیرا صفات ارثی توسط DNA و ژن‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند.
آیا می‌دانید؟
بعضی بیماری‌ها مانند بیماری قند جوانی به علت نقص در ژن هاست. به این بیماری‌ها، بیماری‌های ارثی یا ژنی می‌گویند. پژوهشگران در تلاش‌اند تا با انتقال ژن سالم به چنین بیمارانی آنها را درمان کنند. می‌توانید با مراجعه به منابع معتبر، اطلاعاتی دربارهٔ موفقیت پژوهشگران در ژن درمانی به دست آورید.
آیا ژن تنها عامل تعیین کنندۀ صفات است؟
آزمایش کنید (صفحهٔ 59 کتاب درسی)
مواد و وسایل
یک عدد سیب زمینی که حداقل چهار جوانه (چشم) داشته باشد؛ چهار لیوان یک بار مصرف، خاک گلدان، کارد، کاغذ و مداد.
روش اجرا
الف) ته هر لیوان یک سوراخ ریز ایجاد کنید؛ سپس آنها را با خاک پر، و شماره گذاری کنید. سیب زمینی را به چهار بخش تقسیم کنید به طوری که هر بخش یک جوانه داشته باشد.
ب) هر قطعه را در یکی از لیوان‌ها مطابق جدول زیر بکارید. توجه داشته باشید که خاک لیوان‌ها مرطوب باشد.
| لیوان شماره 1 | لیوان شماره 2 | لیوان شماره 3 | لیوان شماره 4 |
| آن را در آفتاب بگذارید و به اندازهٔ کافی به آن آب دهید. | آن را در جای تاریک بگذارید و به اندازهٔ کافی به آن آب دهید. | آن را در آفتاب بگذارید. بعد از کاشت، دیگر به آن آب ندهید. | قطعهٔ سیب زمینی که همه بخش خوراکی آن را برداشته‌اید. لیوان را در آفتاب بگذارید و به اندازهٔ کافی به آن آب دهید. |
پ) پیش بینی می‌کنید که از کدام قطعه، گیاه سیب زمینی رشد می‌کند و از کدام قطعه (ها) رشد نمی‌کند؟ چه استدلالی برای این پیش‌بینی دارید؟ سیب زمینی لیوان 1 رشد بیشتری خواهد داشت زیرا نور و آب کافی به آن می‌رسد و جوانه سالم دارد ولی قلمه‌هایی که جوانه ندارند و نور به آنها نمی‌رسد رشد کمتری دارند.
ت) هر روز لیوان‌ها را مشاهده کنید و مشاهدات خود را در جدولی بنویسید. نتیجهٔ آزمایش را در کلاس گزارش کنید. آیا نتیجه آزمایش، پیش‌بینی شما را تأیید می‌کند؟
| لیوان1 | لیوان 2 | لیوان 3 | لیوان 4 | |
| سرعت رشد | زیاد | کم | کم | کم |
| رنگ ساقه | سبز پر رنگ | بی رنگ | زرد | سبزکم رنگ |
نتیجه گیری: اگرچه سیب زمینی‌ها از یک نوع بودند ولی محیط رشد آنها (نور آفتاب، غذای ساقه، آب و…) در آنها متفاوت بود و بر رشد و ویژگی‌های آنها تأثیر گذاشت.
بعضی تفاوت‌ها، که بین افراد یک نوع جاندار وجود دارد، به علت عواملِ موجود در محیطی است که جانداران در آن رشد و زندگی می‌کنند. عوامل محیطی، عواملی‌اند که در خارج از پیکر جانداران قرار دارند. مثال‌هایی از تأثیر عوامل محیطی بر وراثت را در شکل 5 می‌بینید.
شکل 5- عوامل محیطی در شکل گیری جانداران نقش دارند.
الف) رنگ این گل‌ها در خاک‌های متفاوت، فرق می‌کند.
ب) این دو موش وراثت یکسانی دارند؛ اما تغذیهٔ متفاوت داشته‌اند.غذای موش شمارهٔ 1 فقط یکی از ویتامین‌های گروه B را ندارد.
پ) بیشتر موهای بدن این خرگوش، سفید است؛ اما اگر بخشی از موهای سفید را بتراشیم و پوست آن را با کیسهٔ یخ بپوشانیم، موهای جدید در این بخش به رنگ سیاه رشد می‌کنند.
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 7 الفبای زیست فناوری
در بسیاری از صفات، ژن تنها عامل تعیین کننده در شکل گیری جانداران نیست؛ بلکه عوامل محیطی نیز مهم‌اند؛ مثلاً خطر سکتهٔ قلبی در بعضی افراد به علت ژن‌هایی که دارند از دیگران بیشتر است. این افراد اگر تغذیهٔ سالم داشته باشند و ورزش‌های مناسب انجام دهند، می‌توانند همانند افراد دیگر در سلامت زندگی کنند. شما چه نمونه‌هایی از تأثیر محیط بر صفات ارثی می‌شناسید؟
ایجاد صفات جدید در جانداران
دانشمندان، دانش فراوانی دربارهٔ ژن‌ها و نقش آنها به دست آورده‌اند. این دانش به آنها کمک کرده است، بتوانند ژن‌ها را از جانداری به جاندار دیگر منتقل کنند. درنتیجه آنها توانسته‌اند، صفاتی را در جانداران تولید کنند که به طور طبیعی در آنها وجود ندارند. باکتری، تولید کنندۀ انسولین چنین جانداری است. تا قبل از ایجاد این نوع باکتری برای درمان افرادی که بیماری قند وابسته به انسولین داشتند از انسولین به دست آمده از لوزالمعده گاو استفاده می‌شد. دانشمندان، ژن مربوط به تولید انسولین را از انسان استخراج و وارد دِنای باکتری کردند. امروزه این نوع انسولین را برای درمان بیماری قند وابسته به انسولین به کار می‌برند.
امروزه بعضی پژوهشگران تلاش می‌کنند تا با استفاده از ژن‌ها، محصولات کشاورزی با ویژگی‌های خاصی تولید کنند. برنج طلایی مثالی از این محصولات است.
این نوع برنج دارای ماده‌ای است که دربدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. این ماده به طور طبیعی در برنج وجود ندارد؛ زیرا برنج‌های معمولی، ژن تولید کنندهٔ این ماده را ندارند. پژوهشگران این ژن را به برنج‌های معمولی وارد، و برنج طلایی را تولید کردند.
آیا می‌دانید؟
غذای بسیاری از مردم در کشورهای فقیر معمولاً اندکی غلات پخته شده است. در این کشورها به علت کمبود شدید ویتامین A در غذا، سالانه صدها هزار کودک در خطرنابینایی قرار می‌گیرند. برنج طلایی ماده‌ای تولید می‌کند که در بدن به ویتامین A تبدیل مس شود. هنوز این نوع برنج در این کشورها تولید نشده است.
فعالیت (صفحهٔ 61 کتاب درسی)
فرض کنید دانش، مهارت و امکانات مورد نیاز را برای دست کاری دِنا دارید؛ یعنی می‌توانید صفات جانداران را به میل خود تغییر دهید. در این حالت چه کارهایی انجام می‌دادید؟ نظر و طرح خود را بنویسید و در آن هدف خود را نیز شرح دهید.
1- حذف ژن‌های بیماری زا
2- تزریق ژن‌های مفید مثل مقاوم بودن در برابر سرما خوردگی و ویروس‌ها
3- حذف ژن پیری
4- ژن افزایش طول قد
5- تغییر ژن گیاهان برای تولید محصول بیشتر واصلاح نژاد ژنتیکی گاوها و گوسفندها و مرغ‌ها برای تولید محصولات زیادتر و مرغوب تر.
فکر کنید (صفحهٔ 62 کتاب درسی)
ژن ماهی در گوجه فرنگی!
سال‌ها پیش گروهی از پژوهشگران، نوعی بوتهٔ گوجه فرنگی تولید کردند که دارای ژن مربوط به صفت مقاومت در برابر سرما بود. این ژن از نوعی ماهی آب سرد به دست آمده بود. گوجه فرنگی‌هایی که به این طریق تولید شده بودند، مقاومت بیشتری در برابر سرما داشتند. به نظر شما چگونه ژن مربوط به مقاومت در برابر سرما، سبب ایجاد این ویژگی می‌شود؟
ژن ضد فریز (یخ زدن) از یک ماهی سرد آبی به نام فلاندر را گرفته و به گوجه فرنگی تزریق می‌کنند که به صورت مراحل زیر است.
1- استخراج DNA حاوی ژن ضد سرما 2- تزریق ژن به یک باکتری 3- آلوده کردن سلول‌های بذر گوجه فرنگی به این باکتری 4- ورود ژن آنتی فریز به دانه گوجه فرنگی 5- کاشت دانه در خاک
دیدید که سرد کردنِ پوست خرگوش، سبب سیاه شدن موهای آن می‌شود. در واقع سرما سبب تولید نوعی پروتئین می‌شود که در ایجاد رنگ سیاه در موهای این خرگوش نقش دارد. ژن مربوط به این پروتئین در خرگوش وجود دارد. ژن‌ها دارای اطلاعات و دستورالعمل‌هایی برای تولید پروتئین‌ها در یاخته‌اند. پروتئین‌ها در همهٔ یاخته‌ها، بافت‌ها و اندام‌های بدن وجود دارند. پروتئین‌ها حتی برای ساخته شدن مواد دیگر بدن، ضروری‌اند.
اطلاعات جمع‌آوری کنید (صفحهٔ 62 کتاب درسی)
با مراجعه به منابع معتبر درباره فایده‌ها و ضررهای احتمالی تغییر در ژن‌های جانداران، اطلاعاتی جمع‌آوری کنید و در کلاس ارائه دهید.
یاخته‌ها تقسیم می‌شوند
بدن ما از میلیاردها یاخته ساخته شده در حالی که زندگی همهٔ ما از یک یاخته آغاز شده است. چگونه از یک یاخته، میلیاردها یاخته به وجود می‌آید؟
می‌دانید که یاخته‌ها تقسیم می‌شوند. نوعی تقسیم یاخته‌ای در سراسر عمر ما انجام می‌گیرد که سبب رشد و ترمیم بافت‌های آسیب دیدهٔ بدن می‌شود. قبل از این تقسیم، مقدار دِنا دو برابر می‌شود. دِنا در این حالت به شکل کلافی نخ مانند، درمی‌آید.
در این نوع تقسیم که به آن تقسیم رِشتمان (میتوز) می‌گویند از یک یاخته، دو یاخته به وجود می‌آید. آیا در تقسیم رِشتمان تعداد فام تنها تغییر می‌کند؟
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 7 الفبای زیست فناوری
فعالیت (صفحهٔ 63 کتاب درسی)
به طور گروهی با استفاده از موادی مانند نخ، سیم یا خمیر بازی مدل ساده‌ای از تقسیم رِشتمان بسازید.
تقسیم مشکل‌ساز
انواعی از یاخته‌های بدن ما، مانند یاخته‌های پوست دائماً تقسیم می‌شوند تا جای یاخته‌های از بین رفته را بگیرند؛ اما گاهی بدون اینکه به یاخته‌های بیشتری در بدن نیازی باشد، یاخته‌ها به سرعت تقسیم می‌شوند و توده‌های سرطانی تشکیل می‌دهند.
عوامل محیطی متفاوتی در ایجاد سرطان نقش دارند. خطر سرطان‌زایی بعضی مواد، مانند کودهای شیمیایی که برای رشد محصولات کشاورزی استفاده می‌شود و آلاینده‌های حاصل از سوخت‌های فسیلی مشخص شده است. شما چه عوامل سرطان‌زای دیگری می‌شناسید؟
آیا می‌دانید؟
موادی که در سیگار و تنباکو وجود دارند، احتمال ایجاد سرطان‌هایی مانند سرطان مری و شُش را افزایش می‌دهند. این خطر فقط برای افراد سیگاری نیست؛ بلکه شامل افرادی نیز می‌شود که در فضای آلوده به دود سیگار و تنباکو تنفس می‌کنند.
گفت‌وگو کنید (صفحهٔ 64 کتاب درسی)
در سال گذشته با انواعی از سوخت‌های غیرفسیلی آشنا شدید. نظر خود را دربارهٔ جملهٔ زیر بیان کنید: «سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های نو و تجدید پذیر به صرفه‌تر است».
به دلیل مزایای سوخت‌های فسیلی:
1- تجدید پذیری
2- آلودگی کمتر
3- استفاده آسان
4- هزینه اقتصادی کمتر
5- بازده انرژی بالاتر
فعالیت (صفحهٔ 64 کتاب درسی)
تغذیهٔ سالم در پیشگیری از سرطان مؤثر است. در دو گروه با مراجعه به منابع علمی معتبر دربارهٔ موارد زیر اطلاعاتی جمع‌آوری کنید و در کلاس ارائه دهید:
گروه الف) نوع تغذیه‌ای که احتمال سرطان را افزایش می‌دهد.
1- مصرف مایعات و غذاهای داغ
2- مصرف بیش از حد غذاهای انرژی زا و پر چربی
3- مصرف الکل و سیگار
4- مصرف کم سبزی و میوه و غلات
گروه ب) نوع تغذیه‌ای که در پیشگیری از سرطان نقش دارد.
1- غذاهای کم چرب
2- مصرف ویتامین ث (در میوه‌ها و سبزی‌ها)
3- مصرف غذاهای پخته به جای سرخ کرده
4- مصرف گوشت ماهی و مرغ به جای گوشت قرمز
5- مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها وغلات
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 7 الفبای زیست فناوری
محصولات مشابه
