دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 15 شکست نور
هنگام حرکت مایل نور از یک محیط شفاف به محیط شفاف دیگر، مسیر آن تغییر می‌کند. این پدیده که شکست نور نامیده می‌شود، جلوه‌های بسیار زیبا و مهیجی در طبیعت پیرامون به وجود می‌آورد.
شکست نور
در فصل قبل با انتشار نور در خط راست و تشکیل تصویر در آینه‌های مختلف در اثر بازتاب نور آشنا شدیم. در این فصل به آثار ناشی از شکست پرتوهای نور هنگام عبور از یک محیط شفاف به محیط شفاف دیگر خواهیم پرداخت
آزمایش کنید (صفحهٔ 137 کتاب درسی)
هدف آزمایش: بررسی شکست نور در یک تیغهٔ شیشه‌ای
مواد و وسایل: چراغ قوه یا لیزر مدادی، تیغهٔ شیشه‌ای
روش اجرا
۱- تیغهٔ شیشه‌ای را روی سطح میز قرار دهید و باریکهٔ نور را به طور عمود بر یکی از وجوه آن بتابانید. (شکل الف)
۲- با توجه به مسیر باریکهٔ نور پس از عبور از تیغهٔ شیشه‌ای، امتداد باریکهٔ نور را در شکل الف کامل کنید. پرتو نوری که به طور عمود به شیشه بتابد به صورت مستقیم بدون انحراف عبور می‌کند.
۳- آزمایش را برای حالتی که مطابق شکل ب تیغهٔ شیشه‌ای اندکی چرخیده است، انجام دهید. با توجّه به نتیجهٔ آزمایش، امتداد باریکهٔ نور را روی شکل ب کامل کنید.
برای شکست نور باید: 1- پرتو نور کج یا مایل باشد. 2- جسم کج یا مایل باشد.
همان‌طور که با انجام دادن آزمایش بالا دیدید، وقتی باریکهٔ نور به طور عمود بر سطح یک تیغهٔ شیشه‌ای یا هر جسم شفاف دیگری بتابد، بدون شکست به مسیر خود ادامه می‌دهد در حالی که اگر باریکهٔ نور شکسته شود به آن شکست نور می‌گویند این پدیده هنگام عبور نور از یک محیط شفاف به محیط شفاف دیگر رخ می‌دهد.
در آزمایشی که انجام دادید، دیدید که وقتی باریکهٔ نور از تیغهٔ شیشه‌ای وارد هوا می‌شود، دوباره شکسته می‌شود. نکتهٔ مهمی که باید به آن توجّه شود، این است که وقتی باریکهٔ نور از شیشه (محیط غلیظ) بخواهد وارد هوا (محیط رقیق) شود از خط عمود بر سطح دور می‌شود.
خود را بیازمایید (صفحهٔ 138 کتاب درسی)
شکل زیر مسیر پرتو نوری را در دو محیط شفاف متفاوت نشان می‌دهد. با ذکر دلیل بیان کنید کدام یک از دو محیط رقیق‌تر است.
محیط شفاف دوم محیط رقیق‌تری است زیرا نور پس از ورود به آن از خط عمود دورتر شده است.
فعالیت (صفحهٔ 138 کتاب درسی)
درون کاسه یا لیوان کدری که روی میز قرار دارد، سکه‌ای بیندازید. یکی از افراد گروه مطابق شکل الف آنقدر از میز دور شود تا بتواند سکه را درست از لبهٔ کاسه ببیند. سپس از دوست خود بخواهید تا کمی عقب‌تر برود به طوری که سکهٔ درون کاسه را نبیند (شکل الف). اکنون به آرامی درون کاسه آب بریزید (شکل ب) تا دوستتان دوباره سکه را ببیند. علت دیده شدن سکه را در گروه خود به بحث بگذارید و نتیجه را به کلاس گزارش کنید.
نوری که از سکه به سطح آب و هوا می‌رسد شکسته می‌شود و مسیر آن تغییر می‌کند و در امتداد دید ما قرار می‌گیرد، چشم ما امتداد نورهای رسیده‌ٔ سکه را می‌بیند ولی در نقطه‌ای بالاتر از حد واقعی آن.
شکست نور در منشور
منشور، قطعه‌ای شفاف از جنس شیشه یا پلاستیک است که کاربرد زیادی در وسیله‌های نوری دارد. قاعدهٔ منشورها معمولاً به شکل مثلث است
آزمایش کنید (صفحهٔ 139 کتاب درسی)
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 15 شکست نور
هدف آزمایش: مسیر نور در منشور
مواد و وسایل: منشور، لیزر مدادی
روش اجرا: منشور را از طرف قاعدهٔ مثلثی شکل آن روی میز قرار دهید. لیزر مدادی را روشن کنید و باریکهٔ نور را به طور مایل به یکی از وجه‌های آن بتابانید. با توجه به مسیر نور در منشور، امتداد باریکهٔ نور را کامل کنید.
همان طور که با انجام دادن آزمایش دیدید، مسیر باریکهٔ نور پس از عبور از منشور تغییر می‌کند.
خود را بیازمایید (صفحهٔ 139 کتاب درسی)
الف) جاهای خالی را با توجّه به شکل ۵ و پدیدهٔ شکست نور پرکنید. باریکهٔ نور هنگام ورود از هوا به منشور، طوری شکسته می‌شود که به خط عمود نزدیک شود. همچنین هنگام خروج باریکهٔ نور از منشور به هوا، طوری شکسته می‌شود که از خط عمود دور شود.
فعالیت (صفحهٔ 139 کتاب درسی)
الف) باریکهٔ نوری که توسط چراغ قوه تشکیل داده‌اید به یک وجه منشور بتابانید. در طرف دیگر منشور، پرده یا یک ورق کاغذ سفید را در مسیر نور خروجی از منشور قرار دهید. نتیجهٔ فعالیت را در گروه خود به بحث بگذارید.
توجه: بهتر است این فعالیت در محیطی نسبتاً تاریک انجام شود.
وقتی نور سفید که ترکیبی از هفت نور رنگی است به یکی از وجه‌های منشور تابیده می‌شود پس از شکسته شدن پاشیده می‌شود و به هفت رنگ خود تجزیه می‌گردد.
ب) ظرف نسبتاً بزرگی را مطابق شکل روبه‌رو از آب پر کنید و آن را مقابل نور مستقیم آفتاب قرار دهید؛ سپس یک آینهٔ تخت را به طور کج درون آب قرار دهید. در این حالت قسمتی از آب که جلوی آینه قرار دارد، مانند یک منشور عمل می‌کند. ظرف را آن قدر جابه‌جا کنید تا طیف نور خورشید روی یک مقوای سفید رنگ تشکیل شود. نور سفید خورشید پس از برخورد با قسمتی از آب که جلوی آینه قرار دارد پاشیده می‌شود و نورهای رنگی آن روی مقوای سفید یا دیوار مشاهده می‌شود که به ترتیب شامل: قرمز، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش است.
همان‌طور که با انجام دادن فعالیت بالا دیدید، باریکهٔ نور سفید پس از عبور از منشور به رنگ‌های مختلفی تجزیه می‌شود. این پدیده را پاشندگی نور می‌نامند. رنگ‌های تشکیل دهندهٔ نور سفید، که در رنگ‌های حاصل از رنگین کمان نیز دیده می‌شوند در شکل 6 – ب نشان داده شده‌اند. به مجموعه رنگ‌های تشکیل دهندهٔ نور سفید، طیف نور سفید می‌گویند.
فکر کنید (صفحهٔ 140 کتاب درسی)
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 15 شکست نور
در پاشندگی نور سفید توسط منشور، کدام یک از رنگ‌های نور، بیشتر و کدام یک کمتر شکسته شده است؟ نور قرمز انحراف کمتری داشته و کمتر شکسته شده است ولی نور بنفش بیشترین انحراف و شکست را داشته است.
عدسی‌ها
یکی از آشناترین وسیله‌های نوری که به طور گسترده‌ای استفاده می‌شوند، عدسی‌ها هستند. عدسی‌ها از مواد شفافی مانند شیشه یا پلاستیک فشرده ساخته می‌شوند. وقتی یک عدسی را با دستمان لمس می‌کنیم، ممکن است وسط آن ضخیم‌تر از لبه‌های آن باشد؛ به این نوع عدسی، عدسی همگرا می‌گویند ولی اگر لبه‌های عدسی از وسط آن ضخیم‌تر باشد به آن عدسی واگرا گفته می‌شود
آیا می‌دانید؟
نخستین بار نیوتون دانشمند انگلیسی (۱۷۲۷ – ۱۶۴۲) با عبور دادن نور سفید خورشید از یک منشور، نشان داد که نور سفید، آمیزه‌ای از نورهایی به رنگ‌های مختلف است که در رنگین کمان نیز دیده می‌شود. جالب است بدانید این آزمایش، باعث مشهور شدن نیوتون شد. نیوتون همچنین نخستین تلسکوپ بازتابی را در سال 2167 میلادی ساخت.
آزمایش کنید (صفحهٔ 141 کتاب درسی)
هدف آزمایش: یافتن کانون و فاصلهٔ کانونی عدسی همگرا (ذره‌بین)
مواد و وسایل: عدسی همگرا، یک تکه مقوا و خط کش
روش اجرا
۱- ذره بین را مقابل نور مستقیم خورشید بگیرید.
۲- مقوا را روی زمین قرار دهید و ذره‌بین را به آرامی جابه‌جا کنید. هنگامی که لکهٔ نورانی در سطح مقوا به کوچک‌ترین اندازۀ خود رسید، ذره‌بین را ثابت نگه دارید.
۳- محل تشکیل لکهٔ روشن را کانون عدسی همگرا می‌نامند. در این حالت فاصلهٔ بین وسط ذره‌بین تا مقوا را به کمک خط‌کش اندازه بگیرید. این فاصله را، فاصلهٔ کانونی عدسی می‌گویند.
فاصله کانونی عدسی را با حرف f نشان می‌دهند. چون از هر دو طرف می‌توان به عدسی نور تاباند. پس هر عدسی دارای دو کانون و دو فاصله کانونی است که با هم برابرند. فاصله کانونی 30 سانتی متر است.
فکر کنید (صفحهٔ 142 کتاب درسی)
با توجه به چگونگی شکست نور در منشور، دریافت خود را از شکل‌های (الف) و شکل (ب) بیان کنید.
اگر دو منشور را از وجه زیرین به هم بچسبانیم و سطح آن را خمیده تراش دهیم دو عدد منشور مانند یک عدد عدسی همگرا عمل می‌کنند و می‌توانند جهت پرتوهای نور را تغییر دهند. ولی اگر دو منشور را از رأس به هم چسبانده باشیم و تراش دهیم دو منشور مانند عدسی واگرا عمل می‌کنند.
آیا می‌دانید؟
نزدیک‌بینی و دوربینی از جمله عیب‌های رایج چشم است که با بهره‌گیری از عینک‌های مناسب می‌توان تا حدود زیادی آنها را برطرف کرد. شخص نزدیک‌بین در دیدن اجسام دور، مشکل دارد که به کمک عینکی با عدسی‌های واگرا این مشکل رفع می‌شود؛ همچنین شخص دوربین در دیدن اجسام نزدیک مشکل دارد که به کمک عینکی با عدسی‌های همگرا این مشکل برطرف می‌شود.
خود را بیازمایید (صفحهٔ 143 کتاب درسی)
شکل زیر دو عدسی همگرا و واگرا را نشان می‌دهد که یک دسته پرتو موازی نور به آنها تابیده شده است. با توجه به شیوهٔ شکست نور، دلیل نام‌گذاری همگرا و واگرا بودن این عدسی‌ها را توضیح دهید.
مطابق شکل پرتوهای نور هنگام خروج از عدسی همگرا در یک نقطه به نام کانون متمرکز شده یعنی به هم نزدیک می‌شوند (همگرا) در عدسی واگرا پرتوهای تابش پس از شکست و عبور از عدسی از هم دور می‌شوند (یعنی واگرا)
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 15 شکست نور
آیا می‌دانید؟
ابن هیثم (۳۴۴ – ۴۱۹ هجری شمسی) در بصره متولد شد و از جمله دانشمندان بزرگ جهان اسلام است که در عصر طلایی علوم اسلامی زندگی می‌کرد «المناظر» یکی از جمله کتاب‌های ماندگار وی است که در پیشرفت علوم در اروپای قرون وسطا بسیار مؤثر بود. این کتاب شامل هفت مقاله در بررسی ماهیت نور، رنگ و بینایی است که مبتنی بر اصول ریاضی و تجربی تألیف شده است. سال ۱۳۹۴ هجری شمسی (۲۰۱۵ میلادی) به دلیل گذشت هزار سال از تألیف این کتاب، توسط سازمان علمی فرهنگی یونسکو به نام، «سال جهانی نور» نام گذاری شده است.
فعالیت (صفحهٔ 143 کتاب درسی)
یک عدسی واگرا را در فاصله‌های مختلف از یک جسم بگیرید. با توجّه به ویژگی‌های تصویری که در عدسی واگرا می‌بینید، عبارت زیر را کامل کنید.
تصویر همهٔ اجسام در عدسی واگرا کوچک‌تر از جسم و نسبت به جسم مستقیم است.
آیا می‌دانید؟
تلسکوپ وسیله‌ای نوری است که این توانایی را به چشم انسان می‌دهد تا جرم‌های آسمانی دور را با وضوح بیشتری ببیند. هرچه قطر دهانۀ تلسکوپ بزرگ‌تر باشد، نور بیشتری جمع آوری می‌کند و در نتیجه، اطلاعات بیشتری را برای ما فراهم می‌کند. شکل روبه‌رو طرحی از تلسکوپ رصدخانهٔ ملی ایران با آینه‌ای به قطر سه متر و چهل سانتی‌متر را نشان می‌دهد. چنین تلسکوپی در جهان جزو تلسکوپ‌های رده متوسط محسوب می‌شود؛ با وجود این، پس از ساخت و بهره‌برداری، قوی‌ترین تلسکوپ بازتابی در ایران و منطقه خواهد بود. ساخت رصدخانۀ ملی ایران از اوایل دههٔ ۱۳۸۰ شمسی بر فراز قله‌ای مرتفع در حوالی قمصر کاشان شروع شده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۳۹۵ شروع به کار کند.
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 15 شکست نور
محصولات مشابه
