دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 11 کانی ها
با دقت به محیط اطراف خود بنگرید و سعی کنید مواد اولیهٔ سازندهٔ وسایل، تجهیزات و امکانات اطراف خود را شناسایی کنید. حتماً به این نتیجه می‌رسید که از مصالح به کار رفته در ساختمان، شیشه، پنجره، میز و نیمکت‌های فلزی تا داروهای مورد استفاده در پزشکی، خمیر دندان، عینک، قطعات الکترونیکی رایانه و تلفن همراه، مغز مداد و. .. همگی بخشی از مواردی هستند که به طور مستقیم و غیرمستقیم از مواد سازندهٔ سنگ کره به دست می‌آیند.
آیا با خود اندیشیده‌اید که اگر این مواد نبودند، ما چگونه زندگی می‌کردیم؟ آیا می‌توانید شهری را تصور کنید که در آن هیچ سنگی به کار نرفته باشد؟ آیا می‌دانید اجزای سازندهٔ سنگ‌ها چیست؟
کانی‌ها، اجزای تشکیل دهندۀ سنگ کره
سنگ کره، عمدتاً از سنگ و کانی تشکیل شده است. همهٔ سنگ‌ها از اجتماع یک یا چند نوع کانی تشکیل شده‌اند. کانی‌ها منابع خدادادی‌اند که در دل سنگ‌ها نهفته شده‌اند و از آنها در زندگی روزمرهٔ ما به شکل‌های مختلف استفاده می‌شود.
گفت‌وگو کنید (صفحهٔ 98 کتاب درسی)
در شکل زیر دو کانی را مشاهده می‌کنید. دربارهٔ کاربرد هر یک از این کانی‌ها در زندگی گفت‌وگو کنید.
کانی گرافیت: در نوک مداد، زغال دینام و برای کاهش اصطکاک در بعضی ماشین‌ها استفاده می‌شود.
کانی طلا: در تهیه زیورآلات، تهیه سکه، دندان پزشکی و… کاربرد دارد.
کاربرد کانی‌ها در زندگی ما بسیار گوناگون و فراوان است. برخی از کانی‌ها به عنوان کانی قیمتی در جواهرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرند (شکل ۱- الف و ب). گروهی دیگر از کانی‌ها به عنوان مادۀ ارزشمند معدنی از زمین استخراج می‌شوند. (شکل ۱- پ و ت)
اطلاعات جمع‌آوری کنید (صفحهٔ 99 کتاب درسی)
۱- در استان محل سکونت شما چه معادنی وجود دارد و کدام مواد ارزشمند از آنها استخراج می‌شود؟ در این باره اطلاعاتی جمع آوری و نتیجه را به کلاس گزارش کنید. با توجه به متفاوت بودن محل سکونت معادن مهم ایران در جدول زیر آمده است.
| نام استان | نام معدن | نام کانسنگ‌ها |
| کرمان | گل گهر و سرچشمه | هماتیت (سنگ آهن)، ماگنتیت، کویریت (مس) |
| زنجان | انگوران | گالن (سرب) |
| اصفهان | موته | طلا |
| تهران | رودشهر، پونه زار، ساران | ژیپس (گچ)، باریت، زغال سنگ |
| خراسان رضوی | نیشابور | فیروزه |
آیا می‌دانید؟
بزرگ‌ترین معدن فیروزهٔ جهان در شهر فیروزه از توابع شهرستان نیشابور واقع شده است.
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 11 کانی ها
از بعضی کانی‌ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم در صنعت و ساخت وسایل، قطعات و تجهیزات صنعتی استفاده می‌کنند.
آیا می‌دانید؟
در اثر وارد شدن ضربات آرام به کانی کوارتز، اختلاف پتانسیل الکتریکی در آن تولید می‌شود. به همین دلیل از این کانی در ساخت انواع ساعت‌های بدون باتری استفاده می‌شود.
دسته‌ای از کانی‌ها مصرف خوراکی دارند و در داروسازی و تهیهٔ لوازم بهداشتی کاربرد دارند. برخی کانی‌ها وضعیّت حاکم بر گذشتهٔ زمین را نشان می‌دهند؛ بنابراین از آنها برای شناساسی محیط تشکیل‌شان استفاده می‌شود؛ مانند نمک خوراکی (هالیت) وگچ (ژیپس) که نشان دهندهٔ اوضاع آب و هوایی گرم و خشک در زمان تشکیل آنهاست. (شکل 3)
اکنون با برخی از کاربردهای متعدد کانی‌ها آشنا شدید، برای آشنایی بیشتر با آنها باید بدانید که آنها از عناصر مختلف تشکیل شده‌اند و خود اجزای تشکیل دهندهٔ سنگ‌ها هستند. کانی‌ها مواد طبیعی، جامد و متبلوری‌اند که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارند.
فراوانی کانی‌ها در همه جا یکسان نیست و به عواملی مانند شرایط تشکیل کانی، مقدار پایداری و مقاومت آنها در برابر فرسایش و فراوانی عناصر تشکیل دهندهٔ آنها بستگی دارد.
فعالیت (صفحهٔ 100 کتاب درسی)
کانی بسازید
۱- در یک لیوان آب، مقداری نمک خوراکی بریزید و آن را به هم بزنید. این کار را تا زمانی ادامه دهید که محلول فراسیر شدهٔ (فوق اشباع) آب نمک تشکیل شود؛ یعنی دیگر نمک در آب حل نشود. 38 گرم نمک در 100 میلی‌لیتر آب حل کنید.
۲- چند قطره از محلول فراسیر شده را روی یک مقوای سیاه رنگ بچکانید. مدتی صبر کنید تا آب آن تبخیر شود. آنگاه کانی نمک خوراکی (هالیت) را می‌توانید با چشم ببینید. بلورهای ریز، سفید رنگ و مکعبی شکل هالیت دیده می‌شود.
تشکیل کانی‌ها
کانی‌ها به روش‌های مختلفی تشکیل می‌شوند. برخی از آنها حاصل تبلور مواد مذاب هنگام سرد شدن هستند. بیشتر کانی‌های قیمتی به این شیوه تشکیل می‌شوند.
بعضی از کانی‌ها حاصل تبخیر محلول‌های فراسیر شده هستند؛ مانند کانی هالیت. دسته‌ای از کانی‌ها تحت تأثیر گرما، فشار و واکنش با محلول‌های داغ به دست می‌آیند؛ مانند گرافیت.
اطلاعات جمع‌آوری کنید (صفحهٔ 101 کتاب درسی)
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 11 کانی ها
با مراجعه به اینترنت و منابع معتبر دربارهٔ سایر روش‌های تشکیل کانی‌ها اطلاعات‌جمع آوری، و نتیجه را به صورت پرده‌نگار به کلاس ارائه کنید.
1- سرد شدن بخارهای آتشفشانی در دهانه آتشفشان مثل گوگرد.
2- تبخیر محلول‌های فوق اشباع مثل نمک و گچ
3- تبلور مواد مذاب مثل کوارتز
4- فشار و گرمای زیاد درون کانی‌های دیگر مثل الماس
شناسایی کانی‌ها
کانی شناسان برای شناسایی کانی‌ها از خواص فیزیکی، شیمیایی و نوری آنها استفاده می‌کنند.
خواص فیزیکی مانند شکل بلور، رنگ و سختی کانی؛ خواص شیمیایی مانند واکنش پذیری کانی با اسید. همچنین از خواص نوری کانی‌ها هنگام مطالعهٔ مقاطع نازک کانی‌ها توسط میکروسکوپ‌های ویژهٔ کانی شناسی استفاده می‌شود.
کانی های نامهربان
برخی از کانی‌ها در طبیعت وجود دارند که برای سلامتی انسان ضرر دارند. هنگام برخورد با این کانی‌ها با رعایت اصول علمی و بهداشتی می‌توان از آسیب آنها در امان بود. کانی پنبه نسوز (آزبست) از این گروه است. این کانی که به صورت رشتهٔ الیاف طبیعی (شکل 5) وجود دارد، پس از استخراج از معدن به دلیل مقاومت زیاد در برابر گرما و کشش در تهیهٔ لنت ترمز، لباس‌های ضد حریق، سقف‌های کاذب و … استفاده می‌شود. در صورتی که این الیاف از داخل لنت ترمز، لباس‌های ضد حریق و … وارد هوا شوند از طریق تنفس وارد شش‌ها می‌شوند و به دیوارهٔ شش می‌چسبند و یاخته‌های شش را به یاخته‌های سرطانی تبدیل می‌کنند. در برخی از کشورها استفاده از این کانی در صنعت ممنوع شده است.
اطلاعات جمع‌آوری کنید (صفحهٔ 102 کتاب درسی)
دربارهٔ کاربردهای پنبه نسوز، خطرهای آن و راه‌های جلوگیری یا کاهش این خطرها، اطلاعات جمع‌آوری، و نتیجه را به صورت پرده‌نگار به کلاس گزارش کنید. باید از وجود الیاف آزبست به هوا و دستگاه تنفس جلوگیری کنیم و در لنت‌های ترمز به جای آزبست از الیاف دیگری مثل الیاف کربنی و پلاستیکی و شیشه‌ای استفاده نماییم.
کانی‌های ملی
اگر به نام کانی‌ها دقت کنید، می‌بینید بیشتر آنها نام‌های لاتین، یونانی و رومی دارند. نام گذاری کانی‌ها باتوجّه به ملاک‌هایی مانند نام محل پیدا شدن آن کانی برای اولین بار، نام کاشف آن، به افتخار نام دانشمندان برجسته یا خواص کانی‌ها مانند خاصیت آهن‌ربایی، رنگ، ترکیب شیمیایی و … انجام می‌شود. در نام گذاری کانی‌ها معمولاً پسوند (یت ite) را به آخر نام کانی اضافه می‌کنند.
برخی از کانی‌ها برای اولین بار در ایران و یا به افتخار زمین شناسان و دانشمندان ایرانی نام گذاری شده‌اند. از این رو به این کانی‌ها نام ایرانی داده شده است؛ مانند کانی‌های بیرونیت و آویسنیت که به ترتیب به نام ابوریحان بیرونی و ابوعلی‌سینا نام گذاری شده‌اند. کانی ایرانیت نیز اولین بار در ایران کشف شد. (شکل ۶- الف).
آیا می‌دانید؟
کانی خادمیت در سال ۱۹۶۲ میلادی به افتخار نام نصراله خادم، بنیان گذار و رئیس وقت سازمان زمین شناسی کشور نام گذاری شد. (شکل ۶- ب)
اطلاعات جمع‌آوری کنید (صفحهٔ 103 کتاب درسی)
دربارهٔ دلیل نام گذاری سایر کانی‌های ملی، اطلاعات جمع‌آوری، و نتیجه را به صورت روزنامه دیواری ارائه کنید.
| نام کانی | علت نام گذاری |
| بیرونیت | سیلیکات کلسیم آبدار، این کانی در سال 1957میلادی کشف شد و به افتخار ابوریحان بیرونی نام‌گذاری شد. |
| آوسینیت | اکسید تالیم و آهن که در سال 1958 میلادی کشف شد و به افتخار ابن‌سینا نام‌گذاری شد. ابن‌سینا اولین طبقه‌بندی کانی را در کتاب شفا آورده است. |
| تالمسیت | آرسنات آبدار کلسیم، منیزیم و باریم. این کانی در سال 1960 میلادی در معدن قدیمی تالمسی در کنار دهی به همین نام در انارک یزد کشف شد. |
| ایرانیت | کرومات سرب آبدار. این کانی در سال 1963 در یکی از معادن قدیمی در شمال انارک کشف شد. |
| خونیت | کرومات سرب، روی و مس. این کانی را اتمان و ادیب در سال 1970 در معدن قدیمی خونی در شمال انارک کشف کردند. |
| انارکیت | کلرید بازی روی و مس. این کانی را اتمان وادیب در سال 1972 در انارک کشف و نام همین بخش را برای این کانی سبز رنگ انتخاب کردند. |
| خادمیت | سولفات بازی و آبدار آلومینیوم. این کانی را باریان، برتلون و صدرزاده در ساغند یزد کشف کردند و به افتخار نصرا… خادم، ریاست آن زمان سازمان زمین شناسی ایران، نام گذاری کردند. |
طبقه‌بندی کانی‌ها
کانی‌ها بر اساس معیارهای مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند؛ یکی از مهم‌ترین ملاک‌های تقسیم‌بندی آنها، ترکیب شیمیایی آنهاست. بر این اساس کانی‌ها به طور کلی به دو دستهٔ زیر تقسیم‌بندی می‌شوند.
۱- سیلیکات‌ها: این گروه از کانی‌ها عنصر سیلیسیم (Si) در خود دارند و عمدتاً از انجماد و تبلور مواد مذاب حاصل می‌شوند؛ مانند کوارتز و مسکوویت.
۲- غیر سیلیکات‌ها: این گروه از کانی‌ها فاقد عنصر سیلیسیم (Si) هستند؛ مانند فیروزه، هالیت و هماتیت.
دانلود پاورپوینت علوم هشتم فصل 11 کانی ها
محصولات مشابه
